Từng tế bào trong cơ thể đều có những nhiệm vụ riêng. Vậy tế bào gốc là gì? công dụng như thế nào?

Những năm trở lại đây, giới khoa học nhắc nhiều đến một hướng nghiên cứu triển vọng cho việc điều trị bệnh lý. Đó là công nghệ “Tế bào gốc”. Tế bào này được xem như là cứu tinh cho điều trị bệnh hiểm nghèo và là thần dược cho công nghệ làm đẹp. Vậy tế bào gốc là gì? Nó hoạt động chức năng như thế nào? Tại sao nó lại có tiềm năng lớn trong việc ứng dụng để điều trị các bệnh lý như vậy? Mời bạn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

1. Tế bào gốc là gì?

Cơ thể chúng ta có cấu tạo từ nhiều loại tế bào khác nhau. Cụ thể là tế bào cơ tim, tế bào máu, tế bào thần kinh… Đa số những loại tế bào này đã được chuyên môn hóa để thực hiện chức năng cụ thể. Chẳng hạn như các tế bào hồng cầu có nhiệm vụ mang oxy cho máu. Nhưng chúng lại không thể tự phân chia để tái tạo.

Tất cả những tế bào trên đều có nguồn gốc từ tế bào nguyên thủy ban đầu. Đó là “tế bào gốc”. Tế bào này được coi như vật liệu nguyên sơ nhất của cơ thể. Trong điều kiện thích hợp, các tế bào gốc có thể phân chia để tạo ra nên nhiều tế bào con. Các tế bào con phát triển thành các tế bào gốc mới; hoặc qua quá trình biệt hóa chức năng để hình thành nên các loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Các loại tế bào khác không có khả năng tạo ra loại tế bào mới.

‍

‍

Tham khảo thêm: https://www.linkedin.com/pulse/nguyen-nhan-gay-benh-huyet-ap-ket-va-cach-phong-ngua-suckhoe-tot

2. Có những loại tế bào gốc nào?

Có nhiều người vẫn luôn thắc mắc rằng: Vậy các tế bào gốc này được tìm thấy ở đâu trong cơ thể? Đến thời điểm hiện tại, các nhà nghiên cứu đã phát hiện được một số nguồn khác nhau gồm:

Tế bào phôi

Những tế bào này đến từ phôi, độ “tuổi” từ ba đến năm ngày. Trong thời gian này, phôi được xem như phôi nang và có khoảng 150 tế bào.

Đây là những tế bào đa năng. Nghĩa là chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc hơn. Ngoài ra, chúng còn có thể trở thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể. Tính linh hoạt này cho phép chúng được sử dụng để sửa chữa hoặc tái tạo các mô, cơ quan bị bệnh.

Tế bào trưởng thành.

Những tế bào này xuất hiện với số lượng nhỏ trong hầu hết các mô trưởng thành. Chẳng hạn như tủy xương. So với tế bào gốc phôi, tế bào này có khả năng hạn chế hơn trong việc hình thành các tế bào khác.

Các nhà nghiên cứu cho rằng: tế bào gốc trưởng thành chỉ có thể tạo ra các loại tế bào tương tự. Ví dụ: các tế bào cư trú trong tủy xương chỉ có thể sinh ra các tế bào máu. Tuy nhiên, gần đây có những bằng chứng khác nói rằng: các tế bào gốc trưởng thành có thể tạo ra nhiều loại tế bào khác nhau. Ví dụ, tế bào gốc tủy xương có thể sản sinh ra các tế bào tim hoặc cơ xương. Có nhiều thử nghiệm lâm sàng ở giai đoạn đầu được tổ chức nhằm  kiểm tra tính hữu ích và an toàn ở người. Ví dụ, các tế bào gốc trưởng thành hiện đang được ứng dụng thử ở những người mắc bệnh thần kinh hoặc tim.

Tế bào chu sinh.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra các tế bào gốc trong máu cuống rốn và nước ối. Những tế bào này cũng có thể biệt hóa thành các tế bào chuyên biệt.

Nước ối lấp đầy túi thai và bảo vệ thai nhi đang phát triển trong tử cung. Các nhà khoa học đã xác định các tế bào gốc trong các mẫu nước ối. Cách này dùng để xác định các bất thường, nhờ vào kỹ thuật gọi là chọc ối. Hiện vẫn còn cần nhiều nghiên cứu về tiềm năng của tế bào này.

Các tế bào đa năng cảm ứng.

Hay còn gọi là tế bào IPS. Chúng là những tế bào được tạo ra trong phòng thí nghiệm. Các tế bào IPS đa năng và có thể phát triển thành bất kỳ loại tế bào nào.

Cảm ứng có nghĩa là chúng được sản xuất trong phòng thí nghiệm bằng cách lấy các tế bào trưởng thành để lập trình lại gen trở thành tế bào gốc. Nhờ đó, các nhà khoa học có thể lập trình lại hoạt động tương tự tế bào gốc phôi. Phương pháp này cho phép sử dụng các tế bào được lập trình lại thay vì tế bào gốc phôi. Cũng nhờ đó có thể ngăn chặn sự từ chối của hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa biết: Sử dụng những tế bào trưởng thành sau khi thay đổi có khiến con người gặp tác dụng phụ không?

Các nhà nghiên cứu đã dùng các tế bào mô liên kết và lập trình lại để trở thành các tế bào tim. Ở những kết quả nghiên cứu, động vật bị suy tim sau khi tiêm tế bào tim mới đã cải thiện chức năng tim và thời gian sống sót.

https://www.reverbnation.com/careplusvn

https://profile.cheezburger.com/careplusvn/

3. Tại sao tế bào gốc lại hữu ích?

Tế bào gốc được sử dụng trong những hoạt động sau:

Dùng để nghiên cứu

Giúp chúng ta hiểu cách thức hoạt động của các sinh vật sống như thế nào. Cũng như những gì xảy ra trong nghiên cứu bệnh tật từ các loại tế bào.

‍

Liệu pháp thay thế

Thay thế các tế bào bị mất hoặc hư hỏng mà cơ thể không thể tự phục hồi tự nhiên.

3.1 Nghiên cứu tế bào

Sử dụng tế bào gốc trong nghiên cứu để hiểu rõ hơn các tính chất của tế bào. Nhờ đó chúng ta có thể:

Hiểu làm thế nào cơ thể chúng ta tăng trưởng và phát triển.

Tìm cách sử dụng tế bào gốc để thay thế mô đã bị mất hoặc hư.

Chúng ta có thể sử dụng để nghiên cứu: Làm thế nào các tế bào có sự chuyên biệt cho các chức năng cụ thể. Nếu quá trình này gặp trục trặc trong bệnh tật thì điều gì sẽ xảy ra?. Nếu chúng ta hiểu rõ sự phát triển của tế bào, chúng ta có thể phát triển các cấu trúc cơ quan và mô từ các tế bào này. Sau đó nghiên cứu cách chúng hoạt động và bị ảnh hưởng bởi các loại thuốc.

3.2 Liệu pháp tế bào gốc

Liệu pháp tế bào gốc còn được gọi là y học tái tạo, thúc đẩy phản ứng sửa chữa các mô bị bệnh, rối loạn chức năng hoặc bị tổn thương bằng cách áp dụng tế bào gốc hoặc các dẫn xuất của tế bào này. Các tế bào, mô và cơ quan đôi khi có thể bị hư hỏng hoặc mất vĩnh viễn do chấn thương, bệnh tật hoặc các điều kiện di truyền. Có thể dùng loại tế bào này để tạo ra các tế bào mới. Sau đó cấy ghép vào cơ thể để thay cho những tế bào bị mất hoặc bị hư. Đây là phương pháp trị bệnh trong cấy ghép nội tạng. Sử dụng các tế bào thay vì các cơ quan của người hiến tặng, vốn rất hạn chế.

Các nhà nghiên cứu phát triển tế bào gốc trong phòng thí nghiệm. Những tế bào này được chế tác để chuyển hóa thành các loại tế bào có chức năng riêng biệt. Các tế bào chuyên biệt sau đó có thể được cấy vào người. Ví dụ, nếu người mắc bệnh tim, các tế bào có thể được tiêm vào cơ tim. Các tế bào cơ tim được cấy ghép khỏe mạnh sẽ góp phần phục hồi cơ tim bị khiếm khuyết.

Tế bào gốc trưởng thành hiện đang được sử dụng để điều trị một số trường hợp, ví dụ:

Các tế bào trong máu được sử dụng để cung cấp nguồn tế bào máu khỏe mạnh cho người mắc bệnh liên quan đến máu. Chẳng hạn như bệnh thalassemia và bệnh nhân ung thư đã mất tế bào gốc trong quá trình điều trị.

Tế bào gốc da có thể được áp dụng trong việc tạo ra làn da mới cho người bị bỏng nặng.

Thoái hóa điểm vàng bởi tuổi tác (AMD):  là một ví dụ về căn bệnh mà các chuyên gia có thể sử dụng tế bào gốc như một hình thức điều trị mới trong tương lai. Một số người bị AMD mất thị lực vì các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc (RPE) ngừng hoạt động. Các chuyên gia sử dụng các tế bào IPS để sản xuất các tế bào RPE mới trong phòng thí nghiệm. Sau đó đưa chúng vào mắt bệnh nhân để thay thế các tế bào bị hư hại.

Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm tế bào gốc trưởng thành để điều trị các tình trạng khác. Ví dụ: một số bệnh thoái hóa như suy tim.

‍

‍

4. Những vấn đề khi dùng tế bào gốc để điều trị

Tế bào gốc có thể được sử dụng để tạo ra các cơ quan mới dùng trong cấy ghép. Hiện tại, người ta có thể thay thế các cơ quan bị tổn thương bằng cách lấy từ người hiến tặng. Tuy nhiên các cơ quan được hiến có thể bị ‘từ chối’ bởi hệ thống miễn dịch.

Các tế bào IPS được sản xuất từ chính bệnh nhân có thể được sử dụng để tạo cơ quan mới có nguy cơ bị đào thải thấp hơn.

4.1 Làm thế nào để tạo ra các tế bào gốc đa năng cảm ứng IPS

Cơ thể con người sẽ phát ra tín hiệu giúp tế bào biết chúng sẽ trở thành loại tế bào chuyên biệt nào. Đó là nhờ cách tắt và chuyển đổi một số gen.

Để sản xuất các tế bào IPS, các nhà khoa học làm thay đổi các tín hiệu của tế bào. Họ thực hiện tắt các gen tín hiệu biến đổi chuyên biệt và bật các gen tín hiệu để trở thành tế bào gốc.

4.2 Vì sao việc sử dụng tế bào gốc phôi lại gây tranh cãi?

Nhờ thụ tinh trong ống nghiệm, người ta thu được tế bào phôi từ phôi giai đoạn đầu. Bởi vì tế bào này người được chiết xuất từ ​​phôi người. Do đó đã hình thành những vấn đề liên quan đến đạo đức.

Viện Y tế Quốc gia đã cung cấp các hướng dẫn cho nghiên cứu tế bào gốc phôi người vào năm 2009. Các tài liệu này giúp xác định tế bào và cách chúng được ứng dụng trong nghiên cứu. Trong đó cũng đưa ra khuyến nghị cho việc hiến tế bào phôi. Ngoài ra, hướng dẫn nêu các tế bào từ phôi được tạo ra bởi thụ tinh trong ống nghiệm chỉ có thể được ứng dụng khi phôi không còn cần thiết.

‍

4.3 Những phôi này đến từ đâu?

Phôi được ứng dụng trong nghiên cứu có nguồn gốc từ thụ tinh trong ống nghiệm. Phôi này không được dùng cấy vào tử cung phụ nữ. Các tế bào gốc được tặng khi có cho phép từ các nhà tài trợ. Các tế bào này có thể sống và phát triển trong các dung dịch đặc biệt trong ống nghiệm hoặc đĩa petri trong phòng thí nghiệm.

4.4 Tại sao các nhà nghiên cứu không thể sử dụng tế bào gốc trưởng thành thay thế?

Mặc dù có nhiều triển vọng trong nghiên cứu về các tế bào gốc trưởng thành. Nhưng nó có thể không đa chức năng và bền như tế bào gốc phôi. Loại tế bào này có thể không điều khiển được để tạo ra tất cả các loại tế bào. Điều này hạn chế việc sử dụng để điều trị bệnh.

Tế bào trưởng thành mang nhiều khả năng chứa những bất thường do môi trường. Hoặc trong quá trình sao chép có thể gặp lỗi. Tuy nhiên, những nghiên cứu hiện nay nhận thấy: Khả năng thích nghi này cao hơn so với suy nghĩ ban đầu.

4.5 Các dòng tế bào gốc là gì và tại sao chúng lại được các nhà khoa học mong muốn ứng dụng?

Một dòng tế bào gốc là một nhóm các tế bào từ một tế bào gốc ban đầu và được phát triển trong phòng thí nghiệm. Các tế bào trong một dòng tế bào tiếp tục phát triển nhưng không biệt hóa chức năng. Lý tưởng nhất là chúng không mang những khiếm khuyết di truyền và tiếp tục tạo thành nhiều tế bào gốc hơn. Các cụm tế bào được lấy từ một dòng tế bào gốc được lưu trữ hoặc chia sẻ với các nhà nghiên cứu khác.

4.6 Có hay không những vấn đề tiềm ẩn khi sử dụng tế bào gốc phôi ở người là gì?

Để các tế bào gốc phôi trở nên có ích ở người, các nhà nghiên cứu phải kết luận rằng: các tế bào này sẽ biệt hóa thành các loại tế bào cụ thể mong muốn.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra các cách để thay đổi các tế bào gốc trở thành các loại tế bào cụ thể. Chẳng hạn như thay đổi các tế bào phôi trở thành tế bào tim. Nghiên cứu đang được tiến hành trong lĩnh vực này.

Tế bào phôi cũng có thể phát triển không đều. Các nhà khoa học đang tìm hiểu để kiểm soát sự biệt hóa và phát triển của tế bào.

Tế bào phôi cũng có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch. Trong đó cơ thể người nhận tấn công tế bào gốc như vật lạ. Hoặc tế bào có thể không hoạt động bình thường. Các nhà khoa học vẫn tìm cách để phòng ngừa những biến chứng có thể xảy ra.

Tế bào gốc đã mở ra một hướng điều trị tiềm năng trong lĩnh vực y học. Việc áp dụng tế bào này sẽ mang đến nhiều cơ hội hơn trong điều trị bệnh lý phức tạp. Mặc dù hiện nay việc tiếp cận công nghệ điều trị tế bào gốc còn hạn chế. Chúng ta vẫn luôn hy vọng và tin tưởng sự phát triển của ngành y học sẽ giúp nhiều người có cơ hội điều trị tốt hơn.

Xem thêm: https://careplusvn.com/vi/lich-tiem-phong-cho-tre-so-sinh-va-tre-nho-moi-nhat-nam-2020